Ik heb afgelopen seizoen weer met veel plezier, en ook met beroepsmatige interesse, naar ‘Maestro’ gekeken, het programma waarin bekende Nederlanders een orkest moeten dirigeren. Als dirigent geef je leiding aan het orkest op zo’n manier dat een muziekstuk precies klinkt zoals jij wilt. De stijl, mimiek, gebaren, houding (alles) wat de dirigent doet heeft direct effect op de uitvoering.
Ik heb zelf dirigeerlessen gevolgd om het koor waarin ik zing te kunnen dirigeren. Ik heb daarbij ervaren hoe moeilijk het is. Je moet alles in de gaten houden, weten wat er komt, het tempo vasthouden, accenten leggen, de dynamiek bepalen, de juiste aanzetten geven van de verschillende stemmen, etc.
In Maestro levert dat, zeker in de eerste uitzendingen, grappige taferelen op. Bekende werken van grote componisten klinken dan echt anders. Het orkest volgt immers heel getrouw de dirigent die soms nog zoekende is naar de juiste maatsoort.
De baas zijn
De winnaar dit jaar was Sor. In een interview in de krant vertelde hij dat goed dirigeren te maken heeft met hoe je op de ‘bok’ staat. Wanneer je daar staat als de ‘baas’ doet het orkest het muziekstuk totaal anders dan wanneer je ‘leiding geeft’. Het verschil tussen de ‘baas zijn‘ en ‘leiding geven’ heeft alles te maken met het vermogen het beste uit het orkest te halen. Wanneer je de baas bent, doen ze wat je ze oplegt. Wanneer je leiding geeft laat je ze zo presteren, dat ze boven zichzelf uitstijgen. Dan ontstaat er flow, bezieling, iets magisch waardoor publiek, dirigent en orkestleden zelf allemaal ‘geraakt’ worden.
Dat is ook een van de redenen waarom ik graag naar dit programma kijk: je ziet aan de orkestleden, tijdens het spelen welk effect de dirigent op hen heeft. Of ze zichzelf overtreffen en wat het met hen doet. Non-verbaal zie je verwondering, trots, plezier en euforie dat het perfect is, dat er iets moois ontstaat door de perfecte samenwerking, gefaciliteerd door goed leiderschap.
Publiek en jury merken dat ook en laten dat merken in hun applaus, feedback en punten.
Leiderschap
Een tweede reden dat ik graag kijk is omdat het mij zoveel lessen leert over goed leiderschap. Over wat het teweegbrengt bij anderen en hoe het tot synergie kan leiden. Bovendien, een dirigent maakt niet de muziek, dat doet het orkest. Het feitelijke bespelen van de instrumenten kan hij niet doen. Hij moet vertrouwen op de competenties van de orkestleden. De orkestleden zelf kunnen niet zo goed spelen zonder dirigent. Ze hebben hem echt nodig om tot perfecte samenwerking te komen. Hoe goed ze ook zijn, het vraagt om goede sturing.
Wat mij opviel is dat de meest geslaagde uitvoering die waren waar de dirigent zichzelf klein maakte. Waar die het orkest vooropzette, in contact was en hen precies ondersteunde met dat wat ze nodig hadden. De leider liet zich leiden door het team. Beide snappen (onbewust) hoe je je moet opstellen om te excelleren, waarbij niemand met de eer gaat strijken. Na afloop uitte zich dat in een groot dankjewel van dirigent aan orkest en andersom. Een mooi wederzijds respectvol moment.
Goed leiderschap is te leren
Ik kom in veel organisaties waar niet altijd in zo’n compacte vorm zichtbaar is hoe leiderschap verloopt. Er gaat veel goed. Soms hoor ik echter ook reacties van teamleden die mij wijzen op een nog niet gelukte vorm van ‘het beste uit mensen halen’. Gelukkig is dat te leren, net als dat de bekende Nederlanders dat deden bij Maestro.
Het programma is inmiddels afgelopen. Op You tube zijn nog veel uitvoeringen te zien van afgelopen seizoen en van eerdere seizoenen. Kijk er eens met een leiderschapsbril naar en vind de ‘essentie van meesterschap’. Ik ben benieuwd welke lessen jij hieruit haalt? Laat het mij weten.