Afgelopen Hemelvaart weekend hebben we doorgebracht op een camping met de hele familie. Daaronder vier kleinkinderen. Voor hen hadden we een ideale plek uitgekozen: de speeltuin lag vlak voor ons. De speeltuinen van tegenwoordig zijn ware nabootsingen van de natuur: veel hout, dikke touwen om aan vast te houden, schommelen, klimmen en natuurlijk veel zand en water.
Klimmen
Dit bleek bij uitstek een prima plek om te observeren hoe de kinderen (twee en vier jaar) risico’s inschatten. Klimmen in een hoge constructie is voor hen een ware uitdaging. Over iedere stap wordt nagedacht. Je ziet ze kijken en proberen om maar zo hoog mogelijk te komen. Maar hoe hoger, hoe groter de val. Ook dat bewustzijn zie je groeien terwijl ze klimmen.
Vallen
In het begin gaat het een paar keer fout. Het hout is glad, ze houden zich nog niet goed vast, of de positie van de voeten is niet handig. Bovendien klimmen andere kinderen ook op deze plek, zodat niet de beste route kan worden aangenomen. Dat betekent dat ze, gelukkig van nog geringe hoogte, van de constructie afvallen. Gelukkig in het zand zonder schade, maar wel met schrik. Goed voor het bewustzijn, want hoe hoger, hoe ernstiger zo’n val uitpakt. Uiteindelijk hebben ze de smaak goed te pakken en voelen ze zich vertrouwd. Vertrouwd met de hoogte en met hun competentie. Hun zelfvertrouwen groeit.
Organisatierisico’s
In organisaties worden ook vaak spannende, nieuwe dingen ondernomen. Soms worden er grote investeringen gedaan, worden er strategische koerswijzigingen doorgevoerd, nieuwe markten aangeboord, of oude afgestoten, nieuwe producten ontwikkeld, dure ICT-systemen aangeschaft, etc. Al dit soort beslissingen kunnen goed of fout uitpakken met alles daar tussenin. Het is in die gevallen erg verstandig vooraf een risicoanalyse te maken. Hoe groot is de kans dat het misgaat? En als het misgaat, welke impact heeft dat? Met welke gevolgen hebben we dan te maken?
Enthousiasme
Ik kom in veel organisaties tegen dat bij veel van de best wel grote beslissingen niet zo’n risicoanalyse wordt gemaakt. Er wordt eenvoudigweg niet aan gedacht. Of men is niet in staat een goede inschatting te maken. Nog vaker is het enthousiasme van een nieuw idee of nieuwe ontwikkeling de boosdoener. Men wordt haastig, of erger impulsief, waardoor zo’n risicoanalyse alleen maar een blokkade vormt. Vaak is er zelfs sprake van wensdenken en ziet men daardoor niet dat het ook fout kan gaan. Precies op dit moment is de ‘Waarschuwer’, of ‘monitor’ (Belbin teamrol) de aangewezen persoon om te wijzen op mogelijke gevaren.
De meest simpele manier om in een overleg aandacht te besteden aan ‘risico’s’ is door de vraag te stellen: ‘Als we dit plan of idee doorvoeren en het gaat fout, waar gaat het dan fout?’ Het lukt vrijwel altijd om vrij snel een juist beeld te krijgen van de mogelijke gevaren. Juist aan de voorkant van de implementatie kun je nog wat zekerheden inbouwen die de echte risico’s kunnen voorkomen, of de gevolgen kunnen beperken.
Een meer structurele benadering lukt door de risico’s in de volgende matrix te plaatsen.
| hoog kans laag | ? | ! |
| X | ? | |
| laag hoog impact | ||
Alles waarvan men inschat dat de kans groot is en de impact hoog, die vragen om specifieke aandacht, voorzorgsmaatregelen en monitoring.
De beide cellen met een vraagteken zijn dat ook letterlijk. Is de kans zo groot dat je er iets tegen moet ondernemen, ook al is de impact laag. Of, andersom de kans dat iets gebeurt is klein, maar de impact is hoog. Wat te doen? Dat is dus terecht een vraagteken. Bij de beslissing hierover geldt o.a. de mate waarop men tegen niet al te hoge kosten voorzorgsmaatregelen kan nemen.
De risico’s met een kleine kans en als ze al gebeuren met een lage impact kunnen gerust genegeerd worden. Het is wel goed ze te kennen, al is het maar om te voorkomen dat ze groeien naar een grotere kans en/of hogere impact.
Uitproberen
Mijn kleinkinderen dachten natuurlijk niet in dit schema. Toch maakten ze overwogen keuzes. Durf ik een stap hoger en wat doe ik om te voorkomen dat ik val? Het eerst uitproberen op een laag niveau geeft ze duidelijkheid over de zekerheid die de klimvaardigheid oplevert.
Naar organisaties toe geredeneerd zou daar ook beter nagedacht kunnen worden voordat grote beslissingen tot nog grotere kwalijke gevolgen leiden. Het blijkt altijd een relatief kleine moeite die hoge kosten/verliezen kan voorkomen.
Iedereen kan zorgen dat er standaard aandacht is voor risico’s. Of je nu in een speeltuin op ontdekkingsreis gaat of dat je als CEO investeringsbeslissingen moet nemen.
Hoe?
Ik kom er graag eens over praten met een kop koffie.