Soms struikel je over een nuttige contradictio in terminis. In de Symion vakgroep leiderschap hebben we gesproken over de term “leiderschap”. Misschien is dat niet de juiste woord is voor datgene wat we bij Symion met leiderschap bedoelen.
Leiderschap wordt tegenwoordig gebruikt als het toverwoord voor managers. Groots en beladen. Daarnaast wordt het zo veel gebruikt dat het tegelijkertijd ook is uitgehold. Alles lijkt leiderschap en iedereen heeft de oplossing voor gebrek aan leiderschap. Daarom op zoek naar een term die de lading dekt maar die niet is opgeklopt.
Als eerste de vraag aan mijzelf. Heb ik ooit leiderschap ervaren? Het gevoel gehad dat er iemand voor mij een echte leider was? Ik denk eigenlijk van niet. Of dat komt omdat ik een eigenwijze donder ben of omdat ik dat echt nog nooit ben tegengekomen weet ik niet. Ik moet geïnspireerd raken om leiding of leiderschap te kunnen (of willen) ervaren. Ik weet dat ik in projecten met een goede projectleider dat wel zo af en toe heb gehad, maar dan was het vooral ook de groep die dat veroorzaakte. Is dat het verschil? Dat een leider de groep naar een hoger niveau tilt en daardoor misschien zelf minder zichtbaar is.
En dat is de tweede contradictie want als ik aan een leider denk dan is dat juist iemand met veel aanwezigheid. Inspirerend. Mensen die niet per definitie op een leiderschapspositie zitten maar wel inspiratie en leiderschap bieden tot zelfontwikkeling.
I have a dream
Ik verwacht visie en echte aanwezigheid in de wereld. Een visie die verder gaat dan de grens van jezelf, je bedrijf, je land. Een leider is onderdeel van het grotere geheel en gaat de groep waaraan hij/zij leiding geeft voor in het gezamenlijke belang.
Is dat misschien ook het probleem met leiderschap in Nederland? En dus met de term. Wij waren ooit een land van leiders, onderzoekers, handelaren en vernieuwers, maar dat is weggegooid met het badwater van Jan-Peter Balkenende zijn VOC-mentaliteit. En als je denkt dat we dan het ergste hebben gehad op het gebied van geen visie, uitstraling of mededogen hebben we nu Marc Rutte. Koop een koelkast als oplossing voor de crisis….
Leiderschap bestaat misschien dus wel niet meer in Nederland. Dat zijn we vergeten. We dromen niet meer. Beheersen, achteruit kijken en verantwoorden, dat hebben we geleerd. Zoals het een goed manager betaamt.
Leren leiden
Maar wat blijkt, leiderschap kan je leren. Bij de grote opleiders van Nederland die ons in eerste instantie juist dat managen hebben geleerd. Maar is dat wel zo? Kan echt leiderschap aangeleerd worden met een opleiding? Wat moet je leren om een leider te worden?
Een leider is voor mij iemand die mij inspireert mijn eigen weg te vinden. Die mij laat zien wat zijn/haar weg is, en waarom dat zo is, maar die mij vrij laat om dat zelfde voor mijzelf te doen. En als dat aansluit, fijn, maar anders ook goed.
Daarbij is een leider een echt mens. Fouten maken mag. Proberen en falen horen erbij. Een leider is bovenal menselijk en benaderbaar. Niet de grote man bovenaan die onbereikbaar en onaantastbaar is. Misschien is dat wel mijn aversie tegen de term. Het is zo groot, zo onbereikbaar terwijl iedereen een leider in zich heeft. Als je doet waar het voor jou om draait ben je een leider. Misschien alleen van jezelf, misschien van miljoenen, maar de leider van miljoenen was eerst de leider van zichzelf.
Ontmanagen
Misschien is hetgeen de toekomstige leiders van nu moeten leren is om te ontmanagen (en ja, daar is een recent managementboek over 😉 ). Ik denk dat een belangrijk onderdeel hiervan de medewerker is die zichzelf stuurt. Die zijn eigen leider is.
Een leider wil dat zijn medewerkers niet alleen doen, maar ook denken. De professional mag weer een heel mens zijn op zijn werk. Hij/zij is niet alleen de uitvoerder van de denkkracht van een manager of stafmedewerker. En een professional is ook niet meer per definitie iemand die een hoge opleiding heeft. Overal ontstaat zelfsturing en professionalisering. Dat moet ook wel, want om een organisatie mee te laten komen in deze wereld moeten je mensen de informatie die er is ook gebruiken.
Ze moeten willen onderzoeken en groeien. Ze moeten ondernemen en hun kop boven het maaiveld steken om jouw organisatie levensvatbaar te houden. Daar hebben ze managementinformatie voor nodig, maar geen manager. Wel hebben ze iemand nodig die ervoor zorgt dat ze veilig zijn en fouten durven te maken zodat ze kunnen leren en groeien.
En de term?
Hoe zorgt leiderschap hiervoor? Doet een leider dit? Of ben je dan een manager 2.0.? Of meer een bestuurder. Of moeten we kijken in de geschiedenis of een ander vakgebied om een term te vinden die beter past. Wat te denken van de volgende opties:
- Dirigent. Het geheel moet in harmonie zijn maar de ontwikkeling van individueel talent is ook belangrijk.
- Goeroe/Guru. Heeft in het westen een negatieve klank en een associatie met sektes, maar is op andere plekken in de wereld een leider, (spiritueel) leraar, leermeester of gids.
- (Bege)leider. Gericht op de ander en niet op jezelf.
- Opperhoofd……
Wat denk jij, welke term is volgens jou het nieuwe leiderschap? Ik hoor het graag!
Marion van Wezel is partner van Symion