Laatst had ik een verhelderende discussie met enkele collega’s over ‘cultuur’. Het ging vooral om de invloed die je als mens (leidinggevende) op die cultuur hebt, of dat je juist door die cultuur beïnvloed wordt. Dat geldt voor cultuur in het algemeen; de cultuur van een stad, platteland, streek, land heeft invloed op jou als mens.
Naar organisaties vertaald werkt dit net zo. Bepalen alle medewerkers samen de cultuur en heb je daarmee te dealen, of bepaal je als leidinggevende, want daar ging het over in de discussie, de cultuur?
De mensen maken die cultuur met elkaar. Maar wat is de kip en wat is het ei?
Logische niveaus
Om hier een vinger achter te krijgen dacht ik aan het model van de zes logische niveaus van Bateson. Dit model verklaart gedrag aan de hand van zes elkaar logisch oplopende niveaus van beschouwing. Zie tekening.
Kort gezegd: ieder gedrag vindt altijd plaats in een omgeving en heeft invloed op die omgeving. Maar andersom geldt ook dat de omgeving invloed heeft op het gedrag. Dit geldt voor iedere laag: vaardigheden beïnvloeden gedrag en andersom. Tot aan het niveau van zingeving toe. Een wetmatigheid: veranderingen op een hoger niveau leiden altijd tot veranderingen op een lager niveau. Andersom kan het verandering teweegbrengen, maar het hoeft niet.
Socialiseren
Cultuur zou je kunnen omschrijven als het gedrag volgens de normen, waarden, gewoonten en gebruiken van een groep of gemeenschap. Men ervaart die als ‘normaal’ gedrag. Vaak kent dit gedrag een lange historie, is het diep ingesleten en verandert het niet of moeizaam. Het geeft ook veiligheid en vertrouwen en daarmee geborgenheid voor alle betrokkenen. In die zin zijn alle nieuwkomers in de groep onderhevig aan de invloeden en geneigd zich aan te passen aan die omgeving. Men socialiseert, of culturaliseert zich in die groep. Je wordt één van hen. Iedereen die ergens in een nieuwe groep, organisatie of omgeving kwam, kent dit mechanisme. Wanneer je je niets aantrekt van die gewoonten van de nieuwe groep loop je het gevaar als ‘buitenbeentje’ alleen te komen staan.
Zingeving
Iedereen in een groep of organisatie vormt elkaars omgeving. Dat betekent dat iedereen invloed uitoefent op zijn/haar omgeving. De mate waarin verschilt per persoon. Anders gezegd, soms is de omgeving meer geneigd zich aan te passen aan iemand, soms juist minder.
Mijn waarneming is dat mensen die een sterke ‘identiteit’ hebben of een heel sterke drijfveer op ‘zingevingsniveau’ meer invloed hebben dan anderen.
Daarnaast zijn er vele andere aspecten die maken dat sommigen meer invloed hebben. Dat merk je bijvoorbeeld aan leidinggevenden. Zij hebben alleen al door hun rol een invloedrijke uitwerking.
Cultuurverandering
Het vraagt nogal wat energie en uithoudingsvermogen om een (cultuur)verandering teweeg te brengen. Om het ingesleten patroon te doorbreken naar een nieuwe gewoonte. Om bij mensen de bereidheid te ontwikkelen de veiligheid en geborgenheid op te geven.
Ik zie dat leidinggevenden met een sterke identiteit en missie daar het meest succesvol in zijn. Hoe meer zij voor hun doel/visie staan en dat via hun hele ‘zijn’ uitdragen, hoe sterker de invloed. Zij laten zich niet snel van hun streven afbrengen. Ze tonen flexibiliteit en bereidheid zich aan te passen aan de omgeving, én zijn vasthoudend op het hogere doel. Ze ‘gedragen’ zich daardoor steeds in lijn met hun hogere doelen (zingeving), afgestemd op de omgeving, waardoor een maximale effectiviteit ontstaat.
Visie
Een essentieel onderdeel van het meekrijgen van anderen is het delen van de visie. Wanneer anderen zich committeren aan de visie, ze zien de ‘zin’ ervan in, dan ontstaat ook een innerlijke drive bij hen om mee bij te dragen aan het veranderen van de omgeving naar de gewenste uitkomst. Dan is er sprake van draagvlak. Dan gaat het vóór je werken. De kunst is het vinden van de juiste snaar en het creëren van het goede moment, of omstandigheden. Het is dus ‘kip én ei’.
Bij Symion weten we hoe dit werkt. Zij heeft zelfs een speciaal programma (ALSO) dat start met dit principe. De effectiviteit van dit programma heeft zich al vele malen bewezen. Iedere organisatie kan hiervan profiteren. Meer weten? Laten we er eens met een kop koffie over doorpraten.
Jan Boekestijn 06 44264418