‘Ik ben even uit balans.’ Wanneer we iemand dat horen zeggen, denken we vaak dat het met die persoon tijdelijk niet zo goed gaat. Je hoort ‘in balans’ te zijn, in evenwicht, of evenwichtig.
Balanceren is moeilijk. Wie tijdens de yoga de ’tree pose’ doet weet hoeveel concentratie dat vereist. Overigens gebruikt een mens ongeveer 300 spieren om zichzelf in balans te houden. Bij jonge kinderen en bij ouderen zie je dat de samenwerking tussen deze spieren moeizamer verloopt, waardoor sneller fysieke onbalans ontstaat.
Mentaal
Naast fysieke onbalans bedoelen we veel vaker de mentale of psychische onbalans waar mensen, maar ook teams of organisaties last van hebben. Soms krijgen mensen reacties uit hun omgeving waardoor ze uit evenwicht raken. Ze hebben dan geen passend antwoord, waardoor ze niet adequaat of effectief kunnen reageren. Niet erg als dat een keertje gebeurt, maar een probleem als dat voortdurend het geval is. Dan is er sprake van een ongezonde situatie die veel stress kan veroorzaken.
Op deze manier bekeken kun je maar het beste in balans zijn, lijkt het.
Heel veel psychologische modellen die helpen de persoonlijkheid te beschrijven hanteren tegengestelde termen om tot een goede typering te komen. Iemand jan rustig zijn, of juist heel druk, bescheiden of op de voorgrond tredend, leidend of volgend, assertief of afwachtend, enz.
Bij de kernkwaliteiten van Daniël Ofman zien we hetzelfde: daadkrachtig tegenover geduldig, bedachtzaam versus impulsief, enz.
Ook bij de Talent Motivatie Analyse (TMA) is sprake van 22 drijfveren die uiting geven aan twee uitersten die talenten weerspiegelen.
Bij al deze modellen is de boodschap dat het betrekken van het minst ontwikkelde uiterste leidt tot effectiever gedrag. Een daadkrachtig iemand zal effectiever worden naarmate die in staat is zijn daadkracht te doseren met een dosis geduld.
Ook in het model van ‘De reis van de held’ gaat het erom de juiste balans te vinden tussen zes tegenstellingen om de ontwikkeling (jouw persoonlijke reis) mogelijk te maken.
Onbalans
Is onbalans dan zo erg?
Nee, dat is het niet. Sterker, het is onmogelijk altijd in balans te zijn. Dat zou zelfs niet goed zijn. Onbalans ontstaat door het tijdelijke onvermogen goed op onze omgeving te reageren. Dat leidt tot ongemak, een negatief gevoel waarvan we liever wegblijven. Veel mensen reageren dan ook met een terugtrekkende beweging, weg van het ongemak. Logisch, maar niet altijd verstandig. Juist in het ongemak ontstaat het leerproces. Bij onbalans stap je als het ware uit je comfortzone, waardoor adaptatie, aanpassing nodig is. Je komt in een uitdagende omgeving waarin je experimenterend kunt leren. Dat is het begin van groei. De vraag is dan welke mentale ‘spieren’ je moet trainen om de balans te herstellen.
Pas wanneer het ongemak te groot wordt, kan het je gaan overweldigen. Je wordt dan slachtoffer van de omgeving en kan vervallen in extreem, ineffectief gedrag; overleven. Daar gaat geen enkel leereffect van uit.
In coachtaal: je komt de tekortkoming (onontwikkeldheid) van de tegengestelde kwaliteit tegen, waardoor de onbalans te groot wordt. Het helpt om te verkennen hoe je die andere (tegengestelde) kwaliteit kunt laten groeien. Dat die kwaliteit vóór je gaat werken, zodat je gebalanceerder en daarmee effectiever (evenwichtiger) kunt reageren.
Dat is misschien een wat lastige en lange weg, maar het helpt je uiteindelijk verder dan wanneer je dergelijke situaties probeert te vermijden.
Het is overigens slim om bij zo’n proces wat begeleiding om je heen te organiseren die je gericht aanwijzingen en feedback kan geven.
Reis van de held
Ik noemde eerder al dit ontwikkelingsmodel. Iedereen doorloopt in zijn of haar leven meerdere (ontwikkelings)reizen. In die reizen ontmoet je verschillende situaties waarin het aankomt op het vinden van de juiste balans tussen op zes tegenstellingen:
- Chaos – orde,
- Oorzaak – gevolg,
- Opbouw – afbraak,
- Divergeren – convergeren,
- Materie – geest,
- Focus op het zelf – focus op de omgeving
Komende nieuwsbrieven zal ik op deze tegenstellingen ingaan en bespreken hoe ze kunnen doorwerken in het handelen van een individu, team of organisatie.
Zoals een lichaam 300 spieren nodig heeft om de balans te houden zijn er voor het gedrag ook talloze aspecten werkzaam om een effectieve balans te krijgen en te behouden.
Alvast hierover eens doorpraten? Bel mij gerust: Jan Boekestijn 06 44264418
